Büyükşehir Yasası ile birlikte sokak adlarının yerini rakamlara bırakmasıyla anılarımızdan, yaşanmışlarımızdan işin özü dünümüzden koparıldık.
Ferguson; Sokak adları kentsel mekânın görülebilen anlamıdır. Kentin oluşumu ve değişimini okumak kentin fiziksel dokusu üzerinden olduğu kadar sokakların isimleri üzerinden de yapılır. Sokak isimleri evrensel değildir, bir kenti farklılaştıran kültürel bileşendir.(Ferguuson, 1988) Diyor.
Osmanlı zamanında bugünkü gibi bir adres kavramı yok. Adresler genelde ‘civarı ve karşısı’ diye yazılıyormuş. ‘Babı Ali karşısı’, ‘Cami yanı’ gibi… İstanbul’da modern belediyeciliğin kurulmasının hemen ardından (6. Daire 1857’de kurulmuştu), 1859’da sokaklara ad verilmesine ve Batıda olduğu gibi levhalara yazılıp asılmasına karar veriliyor. Cumhuriyet ilan edildikten sonra ise bu konu tekrar gündeme geliyor. Türkiye Cumhuriyeti ilk nüfus sayımına hazırlanırken ikamet kayıtları ve adres meselesinin de çözülmesi için adımlar atılıyor. 1927’de bir kanun çıkıyor; 1003 sayılı ‘Binaların numaralandırılması ve sokaklara isim verilmesine dair kanun’. Buna göre İstanbul’da bir komisyon kuruluyor ve komisyonda en önemli görevi, yani ‘Nümerotaj Heyeti Reisliği’ni Osman Nuri Ergin üstleniyor.
Sokak adlarının nasıl belirleneceği, 1927 tarihli yasada belirtilmiş. “Her şeyden evvel mahalli adete riayet ve münasip isimlerin muhafaza edilmesi gerekir. Yeni isimlerin topografik özelliklerine, sokağın hususiyetine dikkat ederek sokağın mahalli tarihinden ya da milli tarihten gelen isimler verilebilir. Gülünç ve müstehcen isimler verilemez” denmiş. Anlaşılıyor ki işe koyulan heyetin önünde mevcut eski isimlerle ilgili halledilmesi gereken iki ‘çok önemli’ iş varmış: Birincisi mükerrer, yani birbirinin aynı olan isimleri, ikincisi de ‘gayrı milli’ yani Türk ve müslüman olmayan isimleri ayıklamak; bunların yerine uygun yeni isimler bulmak. (* Cem Erciyes’in “Sokak Adlarının Tarihi”yazısından)
1927 yılında çıkan yasa ile sokak adları “Her şeyden evvel mahalli âdete riayet ve münasip isimlerin muhafaza edilmesi gerekir. Yeni isimlerin topografik özelliklerine, sokağın hususiyetine dikkat ederek sokağın mahalli tarihinden ya da milli tarihten gelen isimler verilebilir. Gülünç ve müstehcen isimler verilemez”
Ya şimdi olan nedir? Sorusuna cevap bulamıyoruz…
Yukarda Büyükşehir Yasası ile birlikte sokak adlarının yerini rakamlara bırakmasıyla anılarımızdan, yaşanmışlarımızdan işin özü dünümüzden koparıldık. Diye başladım.
Ki, bu vesile ile çocukluğumun geçtiği her bir tarafında anılarımın olduğu Baraj Mahallesi başka deyişle Tren Yolunu ötesi yahut tren yolunun arkası DSİ ile bütünleşmiş sokak sokak komşularımızı yâd ettim. Devlet Su İşleri, Toprak Mahsulleri Ofisi, Rakımın Değirmeni, Rakımın Elmalığı, Rakımın Kavaklığı, Günâşık Yağ Fabrikası, Eğisteli Destici Ali’nin desti ocağı, Çetinkaya Tavuk Çiftliği, Çarşamba Çayı, Şarıldak o yıllarda büyüklerimizin ifadesi Armutlu Bük yani Baraj Mahallesi
Her karışında anılarım canlandı.
Doğduğum büyüdüğüm mahallemden şartların getirdiği durum gereği taşındım. Şimdi de çok katlı sitelerden birinde oturuyorum. Köroğlu’nun dediği üzere; “Tüfek icat oldu mertlik bozuldu.”” Misali mahalle mevhumu sonrasında komşuluk da gitti gidiyor derken daha beteri 52 mahallemizde insanımızla örtüşmüş bütünleşmiş sokak adları kuyruksuz kulaksız ucube rakamlarla değiştirildiler.
Söyleyin bana adı olmayanın zatı olur mu, hiç rakamlar Türk Tarihine mal olmuş kahramanların yerini tutar mı?
Rakım Çumralının kurucu Belediye Başkanı olduğu Çumra’dan rakamlı Çumra’ya dönüştürüldük. Ancak, hiçbir zaman bu geçmişi inkâr eden hareketi kabullenmedik. Her fırsatta sokak adlarını rakamla değiştirenlere beddua ederek tarihe not düşeceğiz. İnşallah onların adı da silinir gider!
Konya Büyükşehir Belediyesinin yaptığı bu ucube kararını bu zaman zarfında uygulayan Çumra Belediye Başkanlarını Çumra’nın hassasiyetlerini bildikleri halde hala çözüme kavuşturmamaları vebalinin altında kalkamazlar.
Bizden yaşamış akça kocalarımızın dediği üzere;
Demek ki,
“HATALARIYLA KABUL ETTİĞİNİZ İNSANLAR, SİZE HATALAR YAPMAYA DEVAM EDECEKLER.”
Öyle de oluyor hata yapmaya devam ediyorlar. Temel fıkrasında olduğu gibi,
Küçük Temel;
- -- Öğretmenim yapmadığım bir şey için bana ceza veriri misiniz?
Öğretmen;
- -- Ne münasebet Temel, hiç öyle şey olur mu?
Küçük Temel;
- -- Yaşa öğretmenim, ev ödevimi yapmadım da!...
Yerel yönetimdeki bizi temsil eden belediye başkanlarımız aynı Temel gibi ödevlerini yapmamakta ve mazeretlere sığınmaktadırlar, öyle değil mi?
AHMET YILDIZ 28 AĞUSTOS 2023 ÇUMRA
